تصمیم گیری
اصول تصمیم‌گیری چه تأثیری در روند پیشرفت یک سازمان خواهد داشت؟
اصول تصمیم‌گیری در حوزه کسب‌وکارها بسیار از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر در حوزه خاصی مشغول به فعالیت هستید برای ارتقا دادن سطح کیفی کار خود باید از این اصول پیروی کرده و به خوبی با آن‌ها آشنایی پیدا کنید. همیشه برای تصمیم‌گیری باید دو جنبه را در نظر داشته باشید. اولین مورد، جنبه‌های منطقی و احساسی بوده و دومین مورد جنبه احساسات و خلق‌وخوی شخصی است. شما زمانی که از این دو جنبه استفاده می‌کنید با فاکتوری به نام زمان نیز مواجه خواهید شد.
ما در این مقاله به‌طور گسترده و دقیق تمام اصول یک تصمیم‌گیری درست را توضیح می‌دهیم تا بتوانید در برند خود از تصمیمات درست که باعث سازمان‌دهی در کار شما می‌شود پیروی کنید. می‌توان به این نکته نیز در ابتدا اشاره کرد که 4 نوع شخصیت وجود دارد که تأثیر بسزایی درروند تصمیم‌گیری خواهد گذاشت ازجمله: شخصیت‌های تحلیلی که از آرامش برخوردار هستند و احساسات در آن‌ها کمتر بروز داده می‌شود. شخصیت‌های عمل‌گرای واقع‌بین، شخصیت‌های احساسی و شخصیت‌های معنادار. اکنون در رستا به ادامه‌ی اصول مهم برای تصمیم گیری خواهیم پرداخت.
اصول تصمیم گرفتن و انواع آن
در تصمیم‌گیری اصول زیادی وجود دارد اکنون در این قسمت 4 نوع از آن را باهم بررسی خواهیم کرد.
- تصمیماتی که ازنظر زمانی در اولویت نبوده و حائز اهمیت نیستند
- تصمیماتی که باید ازنظر زمانی زودتر گرفته شوند ولی چندان از اهمیت برخوردار نیستند
- تصمیماتی که ازنظر زمانی باید فوری گرفته شوند و مهم هستند
- تصمیماتی که از اهمیت برخوردارند ولی زمان در آن‌ها مطرح نیستند
تصمیماتی که ازنظر زمانی در اولویت نبوده و حائز اهمیت نیستند
ممکن است در طی روند کاری خود اصول مهم برای تصمیم گیری ازنظر زمانی محدود نبوده و چندان هم از اهمیت فراوانی برخوردار نباشد. در چنین صورتی بهترین کار این است که هیچ اقدامی انجام ندهید و دست نگه‌دارید؛ حتی می‌توانید از افراد دیگری تقاضا کنید که در مورد آن مسئله با فراغ بال تفکر کرده و نتیجه را به شما اطلاع دهند. در حالت کلی، ایده آل این است که تصمیمات خود را به تأخیر نیندازید مگر اینکه ضروری باشند.
تصمیماتی که باید ازنظر زمانی زودتر گرفته شوند ولی چندان از اهمیت برخوردار نیستند
در این نوع تصمیمات به‌این‌علت که ازلحاظ اهمیت بسیار مهم نیستند بهتر است زمان زیادی را برای تحلیل کردن آن نگذارید. می‌توانید اصولی که شامل دستورالعمل‌ها و قوانین هستند را رعایت کنید. درنهایت تصمیماتی که گرفته می‌شود باید با سازمانی که در آن فعالیت دارید هماهنگی داشته باشد.
تصمیماتی که ازنظر زمانی باید فوری گرفته شوند و مهم هستند
در چنین شرایطی به دلیل اینکه باید در سریع‌ترین زمان شروع به تصمیم‌گیری کنید با خود فکر کنید که آیا روشی وجود دارد که به‌واسطه آن بتوانید زمان بیشتری را بگذارید یا خیر؟ به انتخاب کردن گزینه‌هایی فکر کنید که انعطاف‌پذیری بیشتری را به شما می‌دهند و سعی کنید حتماً با متخصصین کار مشورت کرده و بخواهید که تجربیات خود را با شما به اشتراک بگذارند.
تصمیماتی که از اهمیت برخوردارند ولی زمان در آن‌ها مطرح نیست
در ابتدا دقت خود را بالا ببرید و برای تصمیم‌گیری‌های بزرگ احساسات خود را به مداخله نیندازید. همیشه در حین تصمیم‌گیری خود این دو سؤال را در ذهنتان مرور کنید که در قدم بعدی قرار است چه‌کاری را انجام دهید و برای رسیدن به اهداف چه اقداماتی را باید انجام دهید. از ابزارهای تصمیم‌گیری غافل نشوید و از استراتژی مشاورین متخصص بهره ببرید. حتماً قبل از تصمیم‌گیری خود تمام ابعاد آن را در نظر بگیرید و سنجیده عمل کنید.
اصول تصمیم‌گیری در کسب‌وکار ازنظر هربرت سایمون
هربت سایمون برنده جایزه نوبل و از اساتید دانشگاه در ملون است. طبق او اصول تصمیم‌گیری در کسب‌وکار دارای سه مرحله چشم‌انداز به معنای تجزیه‌وتحلیل کردن مشکل، تصور و ادراک و تصمیم‌گیری است. سایمون زیاد اعتقادی به جنبه عقلانی یک تصمیم‌گیری ندارد. از نظر او رضایت از تصمیم اتخاذ شده بسیار مهم‌تر بوده و تأکید بیشتری روی جنبه عاطفی اصول تصمیم‌گیری دارد. ازنظر این شخص تصمیمات می‌توانند در قالب سه نوع مطرح شوند.
- تصمیماتی که برنامه‌ریزی‌شده‌اند
- تصمیماتی که برای آن برنامه‌ریزی‌ای نشده است
- تصمیماتی که تا حدود برای آن برنامه‌ریزی انجام‌شده و ترکیبی از تصمیمات برنامه‌ریزی‌شده و برنامه‌ریزی نشده است
برنامه‌ریزی تا چه اندازه‌ای بر اصول تصمیم‌گیری تأثیرگذار خواهد بود؟
نظرات متفاوتی برای این دیدگاه وجود دارد؛ اما اغلب افراد بر این باور و عقیده هستند که برنامه‌ریزی کردن ارتباط موثری در اصول تصمیم‌گیری خواهد گذاشت. اگر با توجه به برنامه پیش بروید می‌توانید کار خود را تا حد زیادی ساده کرده و بهترین تصمیمات را برای ارگان یا سازمان خود اخذ نمایید. برنامه‌ریزی دارای فوایدی خواهد بود که در ادامه به آن اشاره‌کرده‌ایم. با ما همراه باشید.
برنامه‌ریزی باعث تحقق اهداف مستقل خواهد شد
تصمیماتی که گرفته می‌شوند همیشه سمت‌وسوی بیرونی ندارند. در سبکی از مدیریت به نام firefighting هیچی قانون مشخصی وجود نداشته و در آن هرج‌ومرج زیادی وجود دارد. حال در چنین شرایطی می‌توان با انتخاب‌های آگاهانه و برنامه‌ریزی‌شده فکر کرد و آن را جایگزین چنین سبکی کنیم. این باعث خواهد شد مدیران خود بتوانند شرایطی که در آن قرار دارند یا سازمان‌های خود را بدون نیروهای بیرونی مدیریت کرده و تصمیم‌های لازم را بگیرند و این خود باعث تحقق اهداف مستقل می‌شود.
با برنامه‌ریزی می‌توانید به معیارها دست‌یابید
با داشتن یک برنامه دقیق و منسجم و رعایت اصول مهم برای تصمیم گیری می‌توانید به‌صورت شفاف‌تر اندیشیده و حتی تصمیمات نسبتا بهتری را اتخاذ نمایید. طرح برنامه‌ای که برای خود آماده می‌کنید به‌راحتی به شما نشان خواهد داد که در کدامین سمت‌وسو در حال حرکت هستید و اینکه چه بایدها و نبایدهایی روی کار شما تأثیر خوبی را خواهد گذاشت.
ارزش‌های شما با برنامه‌ریزی مبدل به عمل خواهد شد
اگر شما با کمک برنامه‌ریزی شروع به تصمیم‌گیری کنید باعث انسجام در تحقق اهداف خود می‌شوید. زمانی که در بحرانی قرار بگیرید و موقعیت اضطراری‌ای را تجربه کنید نیز می‌توانید از برنامه‌ریزی بهره‌مند شوید. این امر باعث خواهد شد که آن وضعیت اضطراری را پوشش دهید. اگر نتوانید در این موقعیت‌ها تصمیم درستی بگیرید هرگز ارزش‌های کاری شما به مرحله عمل نخواهند رسید و درنهایت بازخورد خوبی برای سازمان شما به وجود نخواهد آمد.
منابع محدود توسط برنامه‌ریزی به روشی منظم به‌کاربرده می‌شوند
اگر شما نتوانید با برنامه به سمت جلو حرکت کنید در زمان، بودجه و نیروی انسانی خود خلل ایجاد خواهید کرد. شما با برنامه داشتن می‌توانید به غیرممکن‌ها دست‌یابید. سعی کنید برنامه‌های خود را بسنجید و برای رسیدن به اهداف خود زمان گذاشته و تمام شرایط را از هر نظری آنالیز کنید. اگر طبق برنامه‌ای مشخص پیش بروید قطعاً در زمان و سرمایه و نیروهای انسانی خود با موفقیت بیشتری عمل خواهید کرد.
اصول تصمیمات و سطوح آن
ازنظر اهمیت دادن به اصول مهم برای تصمیم گیری ما در اینجا آن‌ها را به سه سطح تقسیم‌بندی کرده‌ایم. در ادامه به بررسی این سطوح خواهیم پرداخت.
- سطح اول تصمیمات استراتژیک: به آن‌گونه از تصمیماتی اطلاق می‌شود که از قدرت ریسک‌پذیری بالایی برخوردار بوده و خیلی کلی است. ازنظر سطحی در اولین سطح قرار دارد که ساختار آن بیشتر بر اساس قوه تخیل است. اهداف بلندمدت، دستورالعمل‌ها، فلسفه و ارزش‌ها در این بخش موردبررسی قرار می‌گیرند. در این روش بیشتر آینده دور معیار است. به‌عنوان‌مثال می‌توان گفت زمانی که شما برای آینده دورتر کسب‌وکار خود به عنوان مثال 10 سال دیگر استراتژی پیاده می‌کنید در سطح اول یعنی سطح استراتژیک قرار دارید.
- سطح دوم تصمیمات تاکتیک: این نوع تصمیمات می‌تواند حمایت‌کننده سطح اول باشد ولی با این تفاوت که چندان از اهمیت برخوردار نبوده و پیامدهای حاصل از آن در سطح متوسطی قرار دارد. برای مثال جهت درک بهتر می‌توانیم بگوییم شما قصد دارید که به خارج از کشور خود مهاجرت کنید اکنون برای این کار بهتر است تصمیمات تاکتیکی را پیاده کرده و زبان خود را تقویت کنید؛ همچنین تمام‌کارهایی که موجب خواهد شد به هدف اصلی خود برسید.
- سطح سوم عملیاتی: این نوع تصمیمات فوری گرفته می‌شوند و تأثیر کمی دارند. برای انجام این گونه تصمیمات نیاز به‌صرف وقت زیاد نخواهد بود. این‌گونه تصمیمات ساختاریافته هستند به این معنا که شما هر وقت احساس گرسنگی می‌کنید کافی است که غذا بخورید.
تکنیک‌های اصولی در تصمیم‌گیری
برای تکنیک‌های اصولی در تصمیم‌گیری به نکات و توضیحاتی که در زیر آن آمده است توجه نمایید.
داشتن جدول T: شما می‌توانید نکاتی را که در تصمیم شما تأثیر گزار است را به شکل جدول T به وجود آورید. در این نمونه از جدول به نکات منفی و مثبت یک تصمیم‌گیری اشاره‌شده است. در این روش شما با تمامی نکات منفی و مثبت آشنا شده و به‌راحتی می‌سنجید که آیا تصمیم گرفته‌شده مؤثر واقع خواهد بود یا خیر؟
به کار بردن از تکنیکی بنام PMI
در این روش شما باید همانند مورد قبل جدولی را به وجود آورید و در آن از نکات منفی و ثبت و همچنین نکات جالب‌توجه استفاده کنید. باید تمامی نکات را در لیست موردنظر خود بنویسید. شما می‌توانید در قسمت جالب‌توجه ایده‌های خود را بدون در نظر گرفتن لیست مثبت و منفی قرار دهید.
استفاده از روش خر ژان بوریدان
خر ژان بوریدان چنین حکایتی دارد که اگر شما دو نوع علف را برای خوردن در مقابل خر قرار دهید ولی هر دو نوع علف برای خر دارای جذابیت بوده و آن‌ها را دوست داشته باشد؛ قدرت تصمیم‌گیری برای انتخاب نخواهد داشت و همین امر باعث تلف شدن جان خر می‌شود. این داستان به شما می‌گوید ممکن است بین چندین اصول مهم برای تصمیم گیری گیج شوید و ندانید کدام یک را انتخاب کنید زیرا تمامی گزینه‌ها برای شما از جذابیت بالایی برخوردار خواهند بود. در این روش بهتر است شروع به نوشتن نکات منفی هریک کرده و هرکدام که نکات منفی در آن بیشتر باشد را حذف کنید و شروع به تصمیم‌گیری انتخاب آن موردی کنید که نکات منفی در آن کمتر به چشم می‌خورد.
معیارهای اندازه‌گیری شده
در این روش شما تمام معیارهایی که در گرفتن تصمیم‌گیری شما اهمیت دارد را در نظر می‌گیرید و بر اساس ارزش و اهمیت آن‌ها می‌توانید به هر یک از این معیارها نمره‌ای را اختصاص دهید. شما می‌توانید با توجه به نمره‌ای که با دلیل به هریک از معیارهای خود داده‌اید تصمیم گرفته و آن را در کسب‌وکار خود پیاده کنید.
جدول تصمیم‌گیری بر اساس وزن
دقیقاً این روش همانند اندازه‌گیری معیارها بر اساس نمره است با این تفاوت که شما در این روش به دادن وزن به معیارها بسنده می‌کنید. این‌گونه ارزش بیشتر را پیدا کرده و طبق آن پیش می‌روید.
اصول تصمیم‌گیری می‌تواند تحت تأثیر چه عواملی قرار بگیرد؟
عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند اصول تصمیم‌گیری را تحت تأثیر قرار دهند ازجمله عوامل عقلانی، روان‌شناختی، اجتماعی، فرهنگی. در مورد عوامل عقلانی هزینه، زمان و پیش‌بینی‌ها مهم خواهند بود. در عوامل روان‌شناختی انسان‌ها با یکدیگر به تعامل و مشورت می‌پردازند تا بتوانند اقدام به تصمیم‌گیری کنند. در این قسمت مواردی چون تجربیات، ارزش‌ها و آمال‌ها از اهمیت برخوردار هستند و روی تصمیمات تأثیر می‌گذارند. در عوامل اجتماعی نیز موافقت دیگران مهم بوده و با توجه به نظریات افراد دیگر تصمیم‌گیری انجام می‌شود. در رابطه با عوامل فرهنگی هم می‌توان گفت: محیط دارای لایه‌های فرهنگی است و شامل فرهنگ منطقه، کشور و جهان است. در هر سازمانی فرهنگ آن نیز باید در نظر گرفته شود. داشتن این فرهنگ‌ها نیز روی تصمیمات تأثیرگذار خواهند بود.
گام‌هایی که در تحلیل اصول تصمیم‌گیری مؤثر خواهند بود
در تحلیل تصمیم‌گیری پنج گام وجود دارد که در این عنوان آن‌ها را برای شما نام برده‌ایم. ازجمله مواردی که در زیر به آن اشاره شده است از این قرار است.
- مسئله را شناسایی کرده و به دنبال پیدا کردن راه‌حل احتمالی باشید.
- عواقب هر راه‌حل را موردبررسی قرار دهید.
- یکی از انواع تصمیم‌گیری را انتخاب کنید.
- بررسی کردن بازخوردهای حاصل از نتایج تصمیم را با دقت انجام دهید.
اصول تصمیم‌گیری و فرآیندهای آن
تصمیم‌گیری‌ها یا سازمانی هستند یا به‌صورت فردی. تصمیم‌گیری اگر بر مبنای فردی گرفته شود در دو بخش تحلیل خواهند شد. در بخش اول می‌توانیم به رهیافت عقلایی اشاره‌کنیم. این بخش نشان‌دهنده این است که چگونه مدیران تصمیم‌گیری می‌کنند ولی در بخش دوم می‌توانیم به روش عقلایی اشاره‌کنیم که در این بخش به این موضوع پرداخته می‌شود چگونه یک مدیر با محدودیت‌هایی که در زمان و مکان دارد می‌تواند شروع به تصمیم‌گیری کند. فرآیند بعدی تصمیم‌گیری‌ها سازمانی هستند.
حتماً تا به حال شاهد در این امر بوده‌اید که اکثر شرکت‌ها از مدیران ترکیبی به وجود آمده‌اند که با یکدیگر شروع به تصمیمات عقلایی و شهودی می‌کنند. در این جا تمام مدیران به‌اتفاق شروع به تصمیم‌گیری می‌نمایند و دیگر خبری از تصمیم یک مدیر نیست. در سازمان‌ها مدیران می‌توانند از نظرات اکثر کارکنان استفاده کنند. در این نوع فرآیند سه دسته به نام‌های رهیافت علمی مدیریت، مدل کارنگی، مدل ظرف زباله وجود دارد.
آیا می‌دانید در سازمان‌ها چگونه جریان‌هایی وجود دارد؟
در این عنوان برای شما توضیح داده‌ایم که در اصول تصمیم‌گیری برای سازمان‌ها و کسب‌وکارها چه جریاناتی ممکن است وجود داشته باشد. در ادامه با ما همراه باشید.
- مشکلات: وجود مشکلات در سازمان‌ها باعث ناراحتی می‌شود.
- مشارکت‌کنندگان: افراد سازمان‌ها هستند که هرکدام به شیوه خاصی به موضوعات نگاه می‌کنند.
- فرصت‌های انتخاب: زمانی که سازمان‌ها به تصمیم‌گیری می‌پردازند فرصت‌های انتخاب به وجود خواهند آمد و کارکنان می‌توانند از این فرصت استفاده نمایند.
- راه‌حل‌های بالقوه: زمانی که ایده‌ای برای استفاده در سازمانی بیان می‌شود. در این جریان راه‌حل‌ها به مشکلات وابستگی ندارند.
چه اصولی را باید در ابتدای تصمیم گیری رعایت کنیم!؟
مشکلات در سازمان‌ها و کسب‌وکارها مختلف هستند ممکن است یک مشکل برای یکی از مدیران بسیار ساده باشد ولی برای مدیر دیگری دارای پیچیدگی‌های زیادی باشد. در ابتدا باید مشکل را شناسایی و آن را ریشه‌یابی کنید. اصولاً مشکلاتی که عینی هستند بیشتر در معرض دید بوده درحالی‌که ممکن است مشکلات گسترده‌تری وجود داشته باشد. قطعاً بعد از متوجه شدن مسئله اصلی شما قادر خواهید بود با توجه به نوع مشکل خود روشی از اصول تصمیم‌گیری را انتخاب کنید و آن را به کار ببندید. پس از مسئله اصلی غافل نشوید.
انواع مدل‌ها در اصول تصمیم‌گیری
در اصول تصمیم‌گیری مدل‌های مختلفی وجود دارد. مدل‌ها الگوهایی هستند که روابط بین مدیرها را نشان می‌دهند و با استفاده از آن می‌توان تصمیم‌گیری‌ها را پیش‌بینی کرد. با استفاده کردن از مدل می‌توانیم احتمال خطا را در حالت واقعی کاهش دهیم. وقتی از مدل‌ها استفاده می‌کنید می‌توانید آثار تغییرات را با سرعت مورد سنجش قرار دهید. مدلی مطلوب و پسندیده است که بتوان با استفاده از اجزای آن به تجزیه‌وتحلیل تصمیم‌گیری پرداخت و بتوان با توجه به آن اصول تصمیم‌گیری را انجام داد. در ادامه به انواع این مدل‌ها اشاره خواهیم کرد.
- مدل‌های کلامی: در این مدل تصمیم‌گیری‌ها بر اساس نوشتاری و در قالب عبارات و جملات بکار برده می‌شوند.
- مدل‌های ترسیمی: در اینجا منظور روابط بین متغیرها است که به صورت‌های مختلفی ترسیم می‌شوند.
- مدل‌های تجسمی: در این مدل وضعیت فیزیکی موضوع در مقیاس مشخصی مجسم می‌شود.
- مدل‌های ریاضی: روابط ریاضی بین متغیرها نشان داده می‌شود.